Cách chăm sóc sức khỏe tinh thần trong mùa thu

Mùa thu mang đến bầu không khí se lạnh, hanh khô, ánh nắng dịu nhẹ và những buổi chiều ngắn dần. Tuy đẹp và lãng mạn, nhưng thời tiết này lại dễ khiến con người rơi vào tâm trạng “sầu thu”, tinh thần trở nên trầm lắng, nặng nề.

Theo tâm lý học hiện đại, sự thay đổi của ánh sáng và nhiệt độ ảnh hưởng trực tiếp đến nhịp sinh học. Khi lượng ánh sáng mặt trời giảm, serotonin trong não cũng giảm theo, dễ gây cảm giác buồn bã, mệt mỏi. Đồng thời, cơ thể tăng tiết melatonin – hormone gây buồn ngủ – khiến tinh thần thêm uể oải. Hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD) thường xuất hiện vào thu – đông, với các triệu chứng lo âu, chán nản, mất hứng thú. Vì thế, không ít người trở nên nhạy cảm, hoài niệm, cô đơn hơn trong những ngày thu.

Trong y học cổ truyền, con người được coi là tiểu vũ trụ hòa hợp với thiên nhiên. Thời tiết mỗi mùa tác động trực tiếp đến khí huyết và tinh thần. Theo Ngũ hành, mùa thu ứng với phế và gắn liền với cảm xúc buồn lo. Khí thu khô hanh, âm khí thịnh, dương khí suy khiến phế dễ bị tổn thương, kéo theo tâm trạng u uất. Cổ thư Hoàng đế Nội kinh khuyên rằng vào mùa thu nên ngủ sớm, dậy sớm, giữ tâm an yên, tiết chế ham muốn và cảm xúc để thuận ứng với khí tiết, bảo vệ phế khí.

Vậy làm thế nào để chăm sóc sức khỏe tinh thần trong mùa thu? Trước hết, hãy điều chỉnh lối sống thuận theo tự nhiên. Nên đi ngủ sớm để dưỡng âm, dậy sớm đón khí trong lành, giữ ấm cơ thể, nhất là sáng sớm và tối. Tránh lao lực, hạn chế thức khuya, đồng thời điều hòa cảm xúc, tránh để buồn thương quá mức.

Chế độ ăn uống mùa thu cũng đóng vai trò quan trọng. Đông y cho rằng “thu dưỡng phế”, vì vậy nên chọn thực phẩm thanh mát, nhuận phế như lê, mật ong, hạt sen, bách hợp; bổ sung ngũ cốc, các loại hạt để kiện tỳ, hỗ trợ tiêu hóa. Tránh đồ cay nóng gây hao tổn tân dịch. Những loại trà thảo mộc như trà hoa cúc, táo đỏ, kỷ tử, tâm sen… rất thích hợp để thanh tâm, an thần và thư giãn tinh thần.

Bên cạnh ăn uống, rèn luyện thân – tâm cũng giúp điều hòa cảm xúc. Các phương pháp như khí công, yoga, thiền định hay thái cực quyền đều mang lại lợi ích trong việc gắn kết thân tâm, giảm căng thẳng và suy nghĩ tiêu cực. Thực hành thở chậm, sâu giúp tăng cường phế khí, từ đó cải thiện sự ổn định tinh thần. Trong giao tiếp, nên giữ thái độ ôn hòa, hạn chế nóng giận và tranh chấp. Ngoài ra, liệu pháp hương thơm từ trầm hương, hoa nhài, đàn hương hay các kỹ thuật bấm huyệt, châm cứu tại những huyệt như Thái uyên, Phế du, Nội quan… cũng có thể giúp an thần, ngủ ngon hơn.

Mùa thu là thời điểm cần “thu liễm tinh thần”. Biết tiết chế cảm xúc, duy trì thói quen sống điều độ, ăn uống thanh đạm và rèn luyện thân tâm sẽ giúp mỗi người giữ được sự cân bằng, an nhiên trong những ngày thu dịu dàng mà cũng dễ gợi buồn này.

(Theo BSNT. Hương Trà- Khoa YHCT, trường Đại Học Y Hà Nội)